مصاحبهها
گفتگو با محبوبه کرملی: برای من، عکاسی یک روایت از زندگی واقعی است
شهریور
هستی ظهیری: خانم کرملی شما طی بیست سال گذشته در عکاسی ایران فعال بودهاید و مجموعههایی را ارائه کردهاید که موضوع بیشتر آنها پرترههایی از دختران و زنان است. میخواهم بدانم چطور روی این موضوع متمرکز شدید.
محبوبه کرملی: از همان آغاز، هدف مشخصی برای تبدیلشدن به عکاس پرتره نداشتم. این مسیر به مرور شکل گرفت. شروع عکاسی پرتره برای من از نزدیکانم آغاز شد؛ کسانی که با حضورم به عنوان عکاس احساس راحتی بیشتری داشتند. وقتی دوربینم را مقابل آنها قرار میدادم، لباس پوشیدن، ژست گرفتن و نگاه کردنشان شبیه به این بود که در برابر من قرار گرفتهاند، نه لنز دوربین. در واقع، در حین عکاسی از آنها، من در جستجوی خودم بودم. طبیعی است که ابتدا از خواهرم، دخترخالهها و دوستانم عکس گرفتم و کمکم مجموعههایی نظیر «دختران» و «بیداری» شکل گرفت. این فرآیند باعث شد که عکاسی پرتره برایم جذابیت خاصی پیدا کند.
محبوبه کرملی/ مجموعه ی دختران
محبوبه کرملی/ مجموعه ی بیداری
ه.ظ: یکی از موضوعاتی که در عکسهای شما به آن توجه شده چگونگی مواجههی افراد با دوربین و ثبت شدن است. در حالی که به نظر میرسد قوانین تثبیت شدهای برای عکاسی پرتره و ثبت پرترهی ایدهآل در اشکال عمومی عکاسی وجود دارد شما به شکلی آگاهانه این موضوع را زیر سؤال میبرید. به طور مثال ما در مجموعهی «شادآباد» عروسهایی را میبینیم که از آرایشگاه آمده و در آتلیه حضور دارند اما چهرهی هیچ کدام دیده نمیشود و در مقابل در مجموعهی «بیداری» به شکلی مستقیم و رو در رو با چهرهی دختران جوانی روبرو هستیم که تازه از خواب بیدار شدهاند. برای شما این مسئله به چه شکل است؟
م.ک: عوامل بسیاری در شکلگیری مجموعههای عکاسی مؤثرند. مجموعه «بیداری» که پیشتر به آن اشاره کردم، بر اساس عکاسی از دوستان و آشنایانم شکل گرفت؛ دخترانی از طبقه متوسط که هم سن و سال بودیم. این مجموعه در اواخر دههی ۸۰ در تهران شکل گرفت؛ اما مجموعه «شادآباد» در اوایل دههی ۹۰، در یک آرایشگاه واقع در جنوب غرب تهران در محلهی شادآباد و طی سه سال انجام شد. در کنار این مجموعه، دو پروژهی دیگر همزمان در همان آرایشگاه انجام دادم. بیشتر افراد حاضر در آنجا، از جمله عروسها، از خانوادههای سنتی و مذهبی بودند. هدف من از عکاسی این بود که لحظه بیرون آمدن عروس از آرایشگاه و نوع دیده شدن آنها در محیط بیرون را به تصویر بکشم. این تضاد میان مجموعهی «شادآباد» و «بیداری» از همان مواجهه متفاوت با دوربین و موضوع عکاسی ناشی میشود.
ه.ظ: در بسیاری از مجموعهها سوژهها در آستانهی یک تغییر هستند. به طور مثال رفتن از نوجوانی به بزرگسالی در مجموعهی «رؤیای تابستان» و یا تغییر وضعیت از تجرد به تأهل در مجموعهی «شادآباد». چقدر این موضوع را در انتخاب مد نظر داشتهاید؟
م.ک: این موضوع کاملاً آگاهانه انتخاب شده است. مجموعههایی که کار کردهام، دورههای مختلف زندگی خودم و زنان دیگری را به تصویر میکشند که این تغییرات را تجربه کردهاند. این مجموعهها بازتابی از دورههای زندگی شخصیام بوده؛ دورانی که ممکن است برای دیگران به شکل متفاوتی رخ دهد. بهتازگی روی پروژهای مشترک با یکی از دوستانم کار میکنیم که به هر رویداد در زندگیمان بهعنوان یک چرخه نگاه میکنیم؛ چرخهای که میتواند کوتاه یا بلند باشد. آنچه برایم اهمیت دارد، این است که این مجموعهها به من کمک کردند تا چرخههای زندگی را راحتتر پشت سر بگذارم.
محبوبه کرملی/ مجموعه رویای تابستان
ه.ظ: ثبت انسانها در رؤیایی با تغییر از وضعیتی به وضعیت دیگر ما را تا حد زیادی به یاد آثار رینکه دایکسترا عکاس مطرح هلندی میاندازد. شما تا چه اندازه نگاه خود را به نگاه دایکسترا نزدیک میبینید؟ آیا تحت تأثیر نگاه سایر عکاسان ایرانی یا خارجی بودهاید؟
م.ک: نگاه من به موضوعاتی مانند تغییرات دورههای زندگی، مخصوصاً در میان دختران نوجوان، بر اساس تجربیات زیسته و تعاملات شخصیام شکل گرفته است. برای من، عکاسی یک روایت از زندگی واقعی است، جایی که هر تصویر بخشی از یک داستان بزرگتر و شخصیتر است. آثار رینکه دایکسترا، همانطور که میدانیم، رویکردی خاص و منحصر به فرد دارد؛ عکاسی من بر پایه تجربه و شناخت از فرهنگ و جامعه ایرانی است و من سعی کردهام این ویژگیهای منحصربهفرد را در آثارم منعکس کنم. هر عکاس در تلاش است تا زاویه دید شخصی خود را به جهان نشان دهد و من نیز، با وفاداری به همین اصل، جهانبینیام را در عکسهایم منعکس کردهام؛ بنابراین، هرچند ممکن است برخی از موضوعات مورد نظر ما مشابه به نظر برسند، اما رویکردها و نگاههایم کاملاً از جنس دیگری است. تجربههای من بهعنوان زنی که در فرهنگ و جامعهای خاص زیسته است، تأثیری متفاوتی بر عکاسیام داشته است.
محبوبه کرملی/ مجموعه ی شادآباد
ه.ظ: موضوع دیگری که مایلم در مورد آن صحبت کنم شکل عکاسی شماست. بیشتر آثارتان با دوربین قطع متوسط آنالوگ ثبت شدهاند. این انتخاب چه کمکی به عکسهای شما کرده است؟
م.ک: در نگاه اول، اگر بخواهم صادقانه جواب این سؤال را بدهم، باید بگویم که این کار لذتبخش است. برای من، عکاسی فقط یک حرفه نیست؛ بلکه معتقدم باید از آن لذت برد. انتخاب دوربین قطع متوسط آنالوگ به من این امکان را میدهد که تجربهای متفاوت و لذتبخش از عکاسی داشته باشم. علاوه بر این، رابطه میان من و افرادی که از آنها عکاسی میکنم، بهواسطهی استفاده از این نوع دوربین تحت تأثیر قرار میگیرد. در این فرآیند، هیچکس نمیداند که آیا عکسش مقبول واقع خواهد شد یا نه؛ نه من و نه آنها.
برای دیدن آثار خانم کرملی می توانید در وبسایت ایشان به آدرس https://mahboubekaramli.com/ مراجعه فرمایید.
استفاده از محتویات مجله کادر بدون ذکر منبع پیگرد قانونی دارد.
گفتگو: هستی ظهیری
