مقاله‌های ترجمه‌شده
معیار‌های موثر بر ارزش‌گذاری آثار هنری
اردیبهشت
معیار‌های موثر بر ارزش‌گذاری آثار هنری
آیا تا به حال موقع بازدید از موزه یا گالری به این فکر کرده‌اید چرا بعضی آثار ارزشمندتر از بقیه هستند؟
به سادگی می‌توان گفت که سلیقه، دلیل اصلی است. البته چند معیار مهم دیگر هم وجود دارد که هنگام ارزش‌گذاری آثار بهتر است به آن‌ها توجه کنیم. هر چند اهمیت فرهنگی و ارزش معنوی آثار هنری مهم هستند اما این موضوعات در قیمت بازار سیال هنر تأثیر ناچیزی دارند. برای اینکه بدانید متخصصان در ارزش‌گذاری به دنبال چه چیزهایی هستند چند فاکتور کلیدی در ارزش‌گذاری آثار هنری را با شما در میان می‌گذاریم.
۱. هنرمند
مهم‌ترین عامل در برآورد قیمت آثار هنرمند است. با نگاهی به تاریخ هنر، شاهد این هستیم که برخی هنرمندان نسبت به برخی دیگر مهم‌تر بوده‌اند و به طبع آن آثارشان هم از ارزش بیشتری برخوردار است. پر کار بودن هنرمند هم در قیمت اثر بی‌تأثیر نیست یعنی اگر همه‌ی عوامل یکسان باشد اثر هنرمند پرکار، هم‌طراز با اثر هنرمند کم کار نیست. جنبه‌ی دیگری که باید در نظر گرفته شود این است که هنرمند در چه برهه‌ای از زندگی کاری‌اش اثر را خلق کرده است و تا چه اندازه سبک هنری‌اش در کار مشهود است ضمن اینکه آثاری که در مجموعه آثار منتخب هنرمند قرار می‌گیرند با ارزش‌تر هستند.
۲. گواهی اصالت
گاهی اوقات تعیین اصالت یک اثر آسان است و کافی است برای اطمینان خاطر از خالق اثر پرسید اما گاهی هم نیاز به انجام تست‌های آزمایشگاهی روی آثار است؛ در هر دو صورت مستندسازی امر مهمی است. در شرایطی که این روز‌ها بیشتر خریداران خصوصی بدون واسطه و مشاوره مستقیماً از حراج‌ها و نمایشگاه‌ها خرید می‌کنند، شناسنامه‌ی اثر حائز اهمیت است. به طور مثال هیچ اثری از ونگوگ نمی‌تواند بدون تأییدیه‌ی موزه‌ی ونگوگ به فروش برسد و برای فروش آثار امپرسیونیست‌ها نیاز به تائید موسسه‌ی wildenstein است. به همین روال موسسه‌های مختلفی برای تائید آثار در سراسر جهان وجود دارد.
۳. موضوع اثر
اگرچه در این مورد تا حد زیادی سلیقه مطرح است اما برخی سو‌ژه‌ها بهتر از بقیه به فروش می‌رسند. به همین خاطر قیمت این آثار نسبت به موضوعات دیگر بیشتر است. به طور مثال تصویر یک زن برهنه جذاب‌تر و پر‌طرفدار‌تر از تصویر مردی پیر است. البته از یاد نبریم این معیار به تنهایی ارزش اثر را مشخص نمی‌کند و سنجش در کنار باقی معیار‌ها اتفاق می‌افتد. برای مثال موضوع اثر، بازار خریداران آن را محدود می‌کند و میزان تقاضا روی افزایش و کاهش قیمت تأثیر دارد.
۴. شرایط اثر
هر نوع مرمتی ارزش اثر هنری را کاهش می‌دهد و برخی مجموعه‌داران تنها آثار دست‌نخورده را می‌خرند. البته میزان کاهش ارزش به کیفیت کار مرمت نیز بستگی دارد. اثری که به صورت حرفه‌ای احیا شده با ارزش‌تر از اثری است که قربانی مرمت بد و غیرحرفه‌ای شده است. موردی که باید هنگام مواجه‌شدن با اثر مرمت شده در نظر گرفت این است که احیا‌ی اثر در شکل ظاهری و ساختار و اصالت آن چقدر تأثیر داشته است. هر چند شرایط اثر در ارزشمندی آن تأثیرگذار است اما مانند باقی معیار‌ها، این شرایط هم باید در کنار موارد دیگر سنجیده شود. به طور مثال اگر اثری با شرایط بد، کار هنرمند مطرحی باشد چیزی از ارزشش کم نخواهد شد.
۵. منشأ اثر
مبدأ هر اثر معیاری کلیدی است. روشن است که هر چقدر این ریشه قوی‌تر باشد بهتر است. اگر بتوانید شجره‌ی اثری را یعنی تمام صاحبان آن تا رسیدن به هنرمند خالق اثر را دنبال کنید مسلماً در خور ارزش بیشتری است. اینکه اثر در فهرست آثار منتخب هنرمند هست یا نه هم تأثیرگذار است. همچنین اگر بتوان اثبات کرد که فردی مشهور صاحب قبلی اثر بوده نیز در افزایش قیمت آن مؤثر است. در نهایت با جست‌وجو در سوابق اثر و معامله‌های قبلی آن می‌توان ارزش آن را تخمین زد.
۶. ابعاد اثر
اندازه در آثار هنری اهمیت دارد. منظور این نیست که اثر بزرگ‌تر همیشه بهتر است اما اثر بزرگ نشان‌دهنده‌ی حدی از مهارت است که عموماً به ارزش کار می‌افزاید. توجه به این نکته نیز حائز اهمیت است که خریدار دنبال چه اثری است؛ چرا که آثار بزرگ گاها مناسب فضا‌های مورد نظر خریدار نیستند.
۷. فن
فن استفاده شده تأثیر مستقیمی در ارزش اثر هنری دارد. آیا اثر کار دست است؟ یا برای خلق آن از فرایندی خاص در عکاسی استفاده شده است؟ این موارد قطعاً ارزش کار را بالا می‌برند. بررسی و مقایسه‌ی آثاری که در یک رسانه‌ی هنری (به عنوان مثال عکاسی) تولید شده‌اند در تعیین ارزش آن‌ها به ما کمک می‌کند. همیشه مقایسه‌ی دو نقاشی از یک هنرمند کمک بیشتری می‌کند تا مقایسه‌ی نقاشی و چاپ آن. البته قیمت آثار همیشه روی یکدیگر تأثیرگذارند.
۸. تعداد نسخه‌ها
این معیار در مورد نقاشی صادق نیست؛ اما در آثاری که به‌وسیله عکاسی یا هر رسانه‌ای که خاصیت بازتولید پذیری دارد خلق شده‌اند، تعداد نسخه‌های موجود آن‌ها بر ارزششان تأثیر مستقیم دارد. هر چه تعداد نسخه‌ها کم‌تر باشد ارزش اثر بیشتر است. تک نسخه‌ها هم ارزش بیشتری دارند برای همین ارزش نقاشی‌ها همواره از آثار چاپی بالاتر است.
۹. کیفیت
هر هنرمندی آثار خوب و بد بسیاری تولید می‌کند و درست مانند باقی معیار‌ها هر چه کیفیت کار بیشتر باشد ارزش آن بیشتر است. جدا از کیفیت خود اثر، مرغوبیت مواد استفاده شده در خلق آن نیز می‌تواند بر قیمت نهایی اثر تأثیرگذار باشند.
۱۰. بازار هنر
در آخر، بازار نیز روی ارزش تمام آثار تأثیر دارد. امکان دارد شما صاحب اثر بسیار زیبایی باشید ولی اگر کسی مایل به خرید آن نباشد آن اثر فاقد ارزش است. نباید از خاطر برد که بازار هنر سیال است و تحت تأثیر رونق اقتصادی؛ در جوامع اقتصادی پر رونق آثار هنری و سایر کالا‌های لوکس همواره موردتوجه هستند و عکس قضیه در جوامعی با اقتصاد رو به افول، ارزش همان آثار می‌تواند نصف شود.
روی هم رفته عوامل زیادی بر بازار هنر تأثیر می‌گذارد، رصد بازارها، شناسایی مد‌ها و دانستن اینکه مجموعه‌داران دنبال چه هستند حائز اهمیت است.
امیدواریم این لیست در مورد ارزش‌گذاری آثار هنری در بازارهای هنر اطلاعات خوبی به شما داده باشد و تمایل برای فروش آثار مجموعه‌تان را فراهم کرده باشد.
استفاده از محتویات مجله کادر بدون ذکر منبع پیگرد قانونی دارد.
انتخاب: هستی ظهیری
مترجم: یلدا جهان‌پناه
منبع: Elements Of Art Value – Definition Of Value In Art – 10 Factors
تشکر
ممنون از نگاه شما