مقاله‌های تألیفی
آماده‌سازی عکس‌ها برای عرضه در بازارهای هنری
دی
آماده‌سازی عکس‌ها برای عرضه در بازارهای هنری
برای ارائه عکس‌ها در بازارهای حرفه‌ای و فروش آن‌ها به عنوان اثر هنری لازم است تا با روند آماده‌سازی آن‌ها آشنا باشیم. عکس‌های هنری حاصل پروسه‌های تجربی متفاوتی هستند اما می‌توان بخش بزرگی از این عکس‌ها را بر اساس دوربین‌های مورداستفاده در تولید آن‌ها به دو دسته‌ی کلی آنالوگ و دیجیتال تقسیم کرد. فایل‌های دیجیتال بلافاصله پس از تولید قابلیت ویرایش و چاپ را دارند اما برای عکس‌هایی که با دوربین‌های فیلمی تهیه شده‌اند نخستین گام اسکن نگاتیو یا اسلاید است. با وجود قابلیت روش دستی چاپ این نوع عکس‌ها در تاریکخانه ترجیح عکاسان بر این است که بعد از مرحله‌ی ظهور، فیلم‌ها را اسکن کنند تا با کنترل دقیق تصویر در نرم‌افزارهای ویرایش عکس، نمونه‌ی نهایی با چاپگرهای قدرتمند دیجیتال چاپ شود. بعد از آماده شدن فایل‌ها برای چاپ، عکاس باید در مورد کاغذ انتخابی و نوع چاپگر مورداستفاده تصمیم‌گیری و در مرحله‌ی بعد آثار چاپ شده را امضا و شماره‌گذاری کند.
انواع کاغذ مناسب چاپ عکس‌های هنری
امروزه عکس‌ها قابلیت چاپ روی انواع سطوح را دارند اما در مواجهه با عکس‌های هنری گزینه‌های محدودتری وجود دارد. انتخاب کاغذ عکس از دو وجه برای ارائه‌ی کار عکاس مهم است؛ اول آنکه در سطح هنری تصویر، به عنوان بستر عکس نقشی تعیین‌کننده و معنا بخش دارد و در سطحی دیگر با ویژگی‌های فنی خود ثبات و دوام تصویر را در طولانی‌مدت تضمین می‌کند. از عوامل تأثیرگذار بر انتخاب کاغذ مناسب برای چاپ می‌توان به جنس، روکش (coating)، رنگ، وزن یا گرماژ (گرم بر مترمربع) و در نهایت بافت کاغذ اشاره کرد.
کاغذ مناسب برای چاپگرهای حرفه‌ای باید حداقل از دولایه تشکیل شده باشد. پایه و پوشش روی آن (روکش کاغذ). کاغذهایی که در چاپگرهای معمولی استفاده می‌شوند معمولاً فاقد پوشش هستند. کاغذهای عکاسی بر اساس پایه یا بخش زیرین خود به سه دسته‌ی کلی آر سی (RC1)، فایبر (FB2) و کتان (Cotton) طبقه‌بندی می‌شوند. کاغذهای آر سی به دلیل عدم ماندگاری بالا برای چاپ‌های حرفه‌ای چندان مناسب نیستند و بهترین پایه‌ها از الیاف پنبه (کتان)، سلولز و یا ترکیبی از این دو ساخته می‌شوند. به طور معمول کاغذهایی که صد در صد بافتشان از الیاف پنبه درست شده بادوام‌ترین کاغذها هستند. این کاغذها می‌توانند تصویر چاپ شده را تا سال‌ها (گاهی صدسال یا بیشتر) بدون محو شدن و تغییر رنگ ثابت نگه دارند. با توجه به اثر اسید بر جوهرهای چاپ، کاغذ مورداستفاده برای عکس‌های هنری باید فاقد اسید باشند به همین دلیل تنها کاغذهایی با ph حدود ۷ و بالاتر از آن برای چاپ‌های حرفه‌ای مناسب هستند.
موضوع بعدی رنگ کاغذ مورداستفاده برای چاپ است. به عنوان یک قاعده‌ی کلی هر چه کاغذ سفیدتر باشد کنتراست رنگ در چاپ بیشتر می‌شود و طیف رنگی گسترده‌تری در کار به وجود می‌آید. روشنی کاغذهای عکاسی با توجه به میزان نور بازتابی از آن‌ها با اعداد ۱ تا ۱۰۰ درجه‌بندی می‌شود و عدد ۱۰۰ بالاترین روشنی را نشان می‌دهد. برای مثال کاغذهایی در محدوده‌ی ۹۰ می‌توانند ۹۰ در صد نور را بازتاب دهند. برخی تولیدکنندگان برای بهبود کیفیت روشنی کاغذ از ترکیبات کلر به عنوان سفیدکننده استفاده می‌کنند اما به دلیل عدم ثبات رنگ‌ها بر کاغذهای کلردار بهتر است برای چاپ عکس‌های هنری از کاغذهای بدون کلر استفاده کنیم. کاغذهای بدون کلر در دو دسته‌ی بدون کلر (ECF3) و کاملاً بدون کلر (TCF4) طبقه‌بندی می‌شوند که کاغذهای کاملاً بدون کلر برای چاپ‌های هنری مناسب‌تر هستند. علاوه بر عوامل فنی گفته شده انتخاب کاغذ با توجه به رنگ آن در خدمت سطح هنری تصویر است و عکاسان با توجه به فضای عکس موردنظر کاغذهایی را با زمینه‌های رنگی مختلف انتخاب می‌کنند. به عنوان مثال کاغذهایی با ته رنگ زرد می‌توانند به ایجاد فضای گرم تصویر کمک کنند.
وزن یا گرماژ کاغذ مسئله‌ی دیگری است که برحسب گرم بر مترمربع (gsm یا g/m2) اندازه‌گیری می‌شود. عموماً کاغذهایی با وزن بالا برای چاپ عکس‌های هنری انتخاب می‌شوند چون این کاغذها در برابر تاخوردگی مقاوم‌اند و در قاب و شکل‌های دیگر ارائه نمای بهتری دارند. البته همه‌ی چاپگرها برای کاغذهایی با وزن بالا مناسب نیستند از این رو جهت چاپ روی این کاغذها باید از چاپگرهای حرفه‌ای استفاده کرد.
سطح کاغذ و نمای نهایی آن نیز از موضوعات دیگر در انتخاب کاغذ چاپ است که در سه دسته‌ی کلی براق، نیمه براق (نیمه مات) و مات دسته‌بندی می‌شود. قانون کلی برای انتخاب هر یک از این کاغذها وجود ندارد و دست عکاس با توجه به اهداف هنری خود باز است اما عموماً کاغذهای براق تصویری زنده ایجاد می‌کنند و برای عکس‌هایی با رنگ‌های درخشان مناسب هستند. از سوی دیگر کاغذهای مات بافتی مخملی دارند و چاپ عکس‌های سیاه‌وسفید بر روی این کاغذها نمایی تأثیرگذار در عکس‌ها ایجاد می‌کند.
آخرین فاکتور مهم بافت کاغذهای عکاسی است که می‌تواند بسیار صاف و ریز و یا زمخت و خشن باشد. یکی از عوامل مهم در انتخاب بافت کاغذ جزئیات عکسی است که قرار است چاپ شود. از آنجا که استفاده از کاغذهایی با بافت درشت سبب حذف بخشی از جزئیات تصویر می‌شود به طور معمول برای عکس‌های با جزئیات زیاد کاغذهایی بافت ریز و برای عکس‌هایی با سایز بالا و جزئیات کم از کاغذهایی با بافت بیشتر استفاده می‌شود.
با نظر به اهمیت کیفیت کاغذ در چاپ عکس‌ها بعضی شرکت‌ها، برای کاغذهایی که در چاپ آثار هنری مورداستفاده قرار می‌گیرند گواهی صادر می‌کنند و کیفیت آن را برای هنرمندان و خریداران تضمین می‌کنند. این تأییدیه گاهی به شکل دو هولوگرام در پشت عکس چاپ شده و در گواهی اثر ثبت می‌شود.
چاپ عکس‌های هنری
موضوع چاپ در تمام رسانه‌های بازتولید پذیر نظیر عکاسی یکی از مهم‌ترین بخش‌های کار محسوب می‌شود به همین دلیل فرآیندهای چاپ حرفه‌ای چه در گذشته که به صورت دستی انجام می‌شد و چه امروزه که بخش بزرگی از آن با استفاده از ماشین‌های چاپ صورت می‌گیرد همواره حائز اهمیت بوده است.
چاپگرها در دو نوع کلی لیزری و جوهرافشان در بازار وجود دارند اما تنها چاپگرهای جوهرافشان قابلیت چاپ عکس‌های هنری در سطح حرفه‌ای را دارند. چاپگرهای جوهرافشان بر پایه‌ی پاشش قطرات ریز جوهر مایع بر سطح کاغذ عمل می‌کنند و بسیاری گونه‌های آن برای چاپ عکس‌ها مورداستفاده قرار می‌گیرند اما در میان فرآیندهای جوهرافشان چاپ ژیکله حرفه‌ای‌ترین نوع چاپ برای عکس‌های هنری است.
کلمه Giclée به معنی اسپری کردن یا پاشیدن مایعات است و این فرآیند چاپ در سال ۱۹۹۰ برای اولین بار معرفی شد. در این روش چاپ مانند سایر فرآیندهای جوهرافشان قطرات بسیار ریز جوهر بر روی کاغذ پاشیده می‌شود با این تفاوت که در چاپ ژیکله ابعاد میکروسکوپی‌ای قطرات سبب بالا رفتن کیفیت چاپ می‌شود. علاوه بر این کاغذها و جوهرهای رنگی مورداستفاده در این روش از انواع بسیار مرغوب انتخاب می‌شوند و شرکت‌های تولیدکننده طول عمر و ماندگاری آن‌ها را تضمین می‌کنند. به طور کلی کیفیت چاپ ژیکله رقیب فرآیندهای چاپ ژلاتین و سنتی است و در بیشتر مجموعه‌ها، موزه‌ها و گالری‌های هنری سراسر جهان یافت می‌شود.
چاپ عکس‌ها بر بسترهای غیرمتعارف
از گذشته تا حال هنرمندان زیادی از جمله عکاسان تلاش در آزمودن سطوح و مواد جدید در آثارشان را دارند. برای همین بسیاری از عکاسان در پی یافتن فرصت‌های نو در بیان هنری خود دست به تجربیات جذابی می‌زنند که نتیجه‌ی آن می‌تواند بسیار موفق باشد. برای این هنرمندان گاه تغییر رنگ و کیفیت عکس‌ها بخشی از ماهیت زیبایی‌شناختی آن است و گاه تصویر نهایی با پوشش‌های ثابت کننده نظیر رزین‌ها و ترکیبات آن‌ها پوشانده می‌شود تا روند تغییرات با سرعت کندتری صورت گیرد. با آنکه استفاده از این شیوه‌ها نیز روشی معمول در عکاسی هنری امروز به حساب می‌آید اما همچنان تأکید کلی بازار عکاسی برعکس‌هایی است که ماندگاری آن‌ها به نوعی تائید شده باشد.
امضا کردن و شماره‌گذاری اثر
عکس‌های هنری مانند سایر عکس‌ها قابل بازتولید هستند بنابراین برای تبدیل این آثار به اثر هنری مورد قبول نهادهای هنری بیشتر اوقات لازم است نسخه‌های چاپ شده از هر عکس را محدود کنیم؛ بنابراین مفهوم نسخه محدود یا Limited edition نه تنها در عکاسی بلکه در تمام رسانه‌های بازتولید پذیر نظیر نقاشی دیجیتال مطرح است. تعداد چاپ‌های ارائه شده از هر اثر توسط هنرمند انتخاب می‌شود. برای عکس‌های هنری با نسخه محدود، به طور معمول چاپ تمام نسخه‌ها هم‌زمان انجام می‌شود. این کار با هدف یکدست بودن نسخه‌ها صورت می‌گیرد اما گاهی هنرمندان با توجه به میزان فروش، تعدادی از نسخه‌ها را چاپ می‌کنند.
تعداد نسخه‌ها به طور معمول در گوشه‌ی پایین تصویر شماره‌گذاری می‌شود. عدد بالای ممیز شماره‌ی نسخه و عدد پایین تعداد کل نسخه‌های اثر را نشان می‌دهد. به عنوان مثال عدد ۳/۷ نمایان گر چاپ سوم از هفت نسخه‌ی موجود است. در کنار این کسر معمولاً نام عکاس یا نشانه‌ی او ثبت می‌شود. بعضی از عکاسان بجای و یا در کنار آن از مهر شخصی خود استفاده می‌کنند. با نظر به اهمیت شماره‌گذاری و امضای اثر در ارزش مادی آن بهتر است امضای عکس‌ها با ابزاری نظیر قلم‌ها و ماژیک‌های رنگ ثابت یا دائم5 صورت گیرد.
به طور معمول به‌جز نسخه‌هایی که تعداد آن در اثر ذکر می‌شود یک ـ و گاه دوـ نسخه به نام نسخه‌ی هنرمند6 وجود دارد. نسخه هنرمند در گذشته چاپ آزمایشی‌ای بود که عکاسان برای رسیدن چاپ نهایی انجام می‌دادند. در نهایت یک یا دو نسخه از این عکس‌ها در آرشیو عکاس جای می‌گرفتند و معمولاً برای فروش عرضه نمی‌شدند؛ اما در سال‌های اخیر با توجه به فرآیندهای دیجیتالی چاپ عکس عملاً عکس‌هایی که با عنوان نسخه هنرمند وجود دارند کاملاً مشابه نمونه‌های اصلی عکس هستند. نسخه‌های هنرمند معمولاً در مجموعه‌ی شخصی عکاس نگهداری و گاهی از آن به عنوان یک راه بازاریابی استفاده می‌شود به این معنی که نسخه‌های هنرمند با قیمتی بالاتر از قیمت‌های نسخه‌های شماره‌دار عکس به فروش می‌رسند. از سوی دیگر اگر این آثار حاوی یادداشتی از هنرمند باشند و یا به هر شکل دیگری شخصی‌سازی شده باشند می‌توانند با قیمت بسیار بالاتری به فروش برسند.
آنچه در این مقاله به آن پرداختیم اشاره‌ای کلی و کوتاه بود به پروسه‌ی انتخاب کاغذ و روش چاپ و شماره‌گذاری عکس‌های هنری که آشنایی با آن برای هر عکاس می‌تواند الهام‌بخش و مهم باشد.
استفاده از محتویات مجله کادر بدون ذکر منبع پیگرد قانونی دارد.
نویسنده: هستی ظهیری
1 Resin-coated papers (RC)
2 Fiber-based papers (FB)
3 Elemental Chlorine Free (ECF)
4 Total Chlorine Free (TCF)
5 Permanent
6 Artist Proof- AP
